Conference of Birds

Soulmates (2024/25)

Dimitri van der Werf presenteerde met Conference of Birds eind 2023 de eerste solotentoonstelling ooit in een Nederlandse galerie met werken die zijn gecreëerd met assistentie van Artificial Intelligence. Hij presenteerde dubbelportretten van fictieve personen met fictieve vogels. De serie breidt hij uit met nieuwe werken.

Conference of Birds
In de kunstgeschiedenis is de band tussen mens en vogel een oud thema. Dimitri van der Werf raakte geïnspireerd in het Mauritshuis door Hans Holbein die een edelman met een havik portretteert. Het is een realistisch portret: een havik kun je africhten en domesticeren. Van der Werf wil de realiteit ontstijgen in een virtuele wereld waarin mensen ook een band aangaan met wilde en ontembare vogels. A.I. inspireerde hem ook om niet bestaande vogelsoorten te creëren.

This Bird Rocks (2023/25)

Dimitri van der Werf over Conference of Birds
De band tussen mens en vogel wordt geplaagd door ambivalente gevoelens. Onbewust worden we verteerd door jaloezie. Zonder vliegtuig, helikopter of luchtballon zijn we gebonden aan de grond, gevangen door de zwaartekracht. Een vogel heeft in het luchtruim vrijheid. Hij kan doodsimpel overwippen van een dictatuur naar een vrij land.

Uit jaloezie doen we vogels van alles aan. We sluiten ze op, verwoesten hun leefgebied, roeien ze uit en eten ze op. Maar een minderheid koestert vogels, gaat er zelfs een diepe band mee aan. Sommigen hebben zelfs liever vogels dan mensen als gezelschap. In Conference of Birds portretteer ik de intieme band tussen vogelliefhebbers met het object van hun toewijding. 

Minerva Was Once a Little Girl (2023)

 
De geportretteerden zijn niet met hun vogels naar mijn studio gekomen. Met Artificial Intelligence (A.I.) zijn ze tot leven gekomen. A.I.-modellen worden met miljarden afbeeldingen gevoed, met foto’s van onze uiterlijke wereld en met beelden die zijn ontsproten aan onze verbeelding. Al die afbeeldingen zijn uiteengerafeld tot algoritmes. Met een prompt – die uit beelden en teksten kan bestaan – kun je die algoritmes aansporen telkens nieuwe constellaties te vormen, met nieuwe unieke beelden als resultaat.

Die algoritmes buitelen over elkaar heen volgens beproefde parcoursen, maar ook met willekeur. Dat is te zien. Van vele tientallen gegenereerde afbeeldingen is slechts een enkele bruikbaar om met beeldbewerking uit te groeien tot een werk dat je kunt tentoonstellen. A.I. staat nog in de kinderschoenen maar ontwikkelt zich met duizelingwekkende snelheid. In 2023 was het een tour de force om bestaande vogels getrouw naar de natuur in beeld te krijgen. Vaak vergeefs probeerde ik vogels te modelleren naar het echte leven, de computer steeds driftiger voedend met instructies. Het leidde vaak tot niets. Uiteindelijk gaf ik de algoritmes de vrijheid om ook nieuwe vogelsoorten te scheppen.

Rembrandt’s Falcon (2024/25)

Tussen het scheppen van nieuwe vogelsoorten met A.I. en de evolutie van onze gemanifesteerde wereld zijn verrassende parallellen te herkennen. A.I. spint net als de natuur verder met bestaande patronen, waar de aansturing van buiten- en bovenmenselijke intelligenties achter lijken schuil te gaan. Aan het begin van dit millennium werd geopperd dat het uiterlijke leven is gebaseerd op dermate complexe systemen, dat die onmogelijk tot stand kunnen zijn gekomen uit willekeurig voortrazende materie. Het begrip Intelligent Design werd gemunt. Een storm van protest laaide op. God de vader leek opnieuw op zijn troon gehesen. Maar grappig genoeg protesteert slechts een enkeling dat de hypothetische big bang een keurige wetenschappelijke invulling is van het bijbelse ‘er zij licht’.

Dat achter A.I.-beelden een ordening schuilgaat, is zonneklaar. Omdat die is uitbesteed aan een supercomputer wordt die kunstmatig intelligent genoemd. Dat je als kunstenaar samenwerkt met A.I.-modellen voedt momenteel de vraag of je A.I.-beelden zomaar als kunst kunt bestempelen.

Tijdens de opmars van de fotografie vonden vergelijkbare debatten plaats. Is fotografie gelijkwaardig aan de schilderkunst? Want een fotograaf kan met een druk op zijn ontspanner een portret tot stand laten komen, waarvoor een schilder dagen achter zijn ezel moet zitten. Inmiddels omarmen we fotografie als kunstvorm. Het framen van een fragment uit een bestaande werkelijkheid vraagt om een bewuste keuze.

Sharing a Secret (2024/25)

Ook A.I.-beelden vragen om keuzes: de keuze van onderwerp en invalshoek waarmee je de computer om een beeld vraagt, en de uiteindelijke selectie uit een stroom aan beelden, die te vergelijken is met het ruwe materiaal waar een fotograaf na een fotosessie uit put. Bovendien moet je de beelden bewerken en met vakmanschap afdrukken. Ikzelf maak gebruik van meer dan tien A.I.-modellen en programma’s om een beeld van eerste idee te transformeren in een kunstwerk voor aan de muur. Het vergroten van een beeld en het retoucheren van details is een arbeidsintensief proces met vele tientallen keuzes en stappen, waaronder ook handwerk in Photoshop.

Het lijkt een kwestie van tijd dat AI als gereedschap voor beeldmakers alom zal worden geaccepteerd. Dankzij A.I. kun je bovendien beelden vastleggen die op een andere manier niet tot stand hadden kunnen komen. In een van de beelden uit Conference of Birds omarmt een oude dame een vale gier. Die vogel is zowel schuw als agressief. In een studio krijg je die onmogelijk voor je lens. Als je het al zou willen proberen, maken regels voor de omgang met wilde en beschermde dieren dat onmogelijk.

In Conference of Birds komen fictieve personen samen met hun fictieve vogels. Het is een ode aan deze oude band tussen mens en dier. En een verkenning van A.I. als nieuw gereedschap en hulpmiddel voor beeldmakers. Ik zie het liever als een speelse vraag dan als een manifest pro A.I. Want alleen vragen en vervolgvragen brengen ons verder. Waar antwoorden vastomlijnd worden geponeerd, begint de dictatuur. En vragen geven ook ons vleugels: naar een domein met onbegrensde mogelijkheden.